Ironie is geen verantwoordelijkheid hoeven nemen

De redactie van het NRC nam in hun jaaroverzicht even de tijd om te zeuren dat het leven zwaar is voor witte mensen die niet tegen verandering kunnen:

Witte mensen waren dit jaar het doelwit, staat er. Inderdaad, we waren vaker het doelwit dan voorheen. Niet zo vaak als iedere andere bevolkingsgroep, maar goed, wij zijn er niet aan gewend het doelwit te zijn, dus het komt harder aan.

‘Witte mensen’

‘Witte mensen’ staat trouwens tussen aanhalingstekens. Wij noemen onszelf immers ‘blank’ en niet ‘wit’. En we accepteren niet dat andere mensen voor ons een andere naam verzinnen. Je mag toch zeker zelf weten hoe je genoemd wordt? (Tenzij je Inuit, Yupik of Cree bent; dan ben en blijf je voor het NRC een lieve indiaan of eskimo.)

Ironie

Maar goed, het grote probleem waar we mee kampen is, zo stelt dit stukje, een gebrek aan ruimte voor ironie.

Over de betekenis van dat woord wordt nog al eens gediscussieerd. Doorgaans houdt ironie in dat er contrast bestaat tussen wat gezegd wordt en wat bedoeld wordt, of tussen de verwachtingen en de werkelijkheid. Dat het regent en je zegt: “Lekker weer.”

Het niet op prijs stellen dat je ‘wit’ genoemd wordt, maar wel andere mensen ‘eskimo’ noemen, is ook voorbeeld van ironie, in dit geval onbedoeld.

Provocatie

Géén voorbeeld van ironie: die kop in het NRC. Dat was gewoon aandacht trekken. Waar een krantenkop dan ook voor bedoeld is. Deze kop viel dus helemaal niet plat: hij kreeg de reactie die de schrijver voor ogen had. Hij provoceerde. Maar blijkbaar was de hoeveelheid en felheid van de reacties boven de verwachtingen van het NRC, waardoor de krant nu komt met de makkelijkste en saaiste verdediging van provocatieve uitingen: het was ironisch en jullie snapten het niet.

Het woord ‘ironie’ wordt in het NRC dus niet in de oorspronkelijke betekenis gebruikt. Ironie betekent nu: geen verantwoordelijkheid hoeven nemen voor je woorden.

Wegduiken

In Nederland mag je bijna alles zeggen. Sommige uitspraken zullen bekritiseerd worden. Als je kritiek niet kunt verdragen, is het aan te raden weg te blijven van controversiële onderwerpen, zoals racisme. Maar wil je provoceren én wegduiken voor kritiek, dan kun je altijd beweren dat je woorden ironisch waren. Omdat veel mensen niet precies weten wat ironie is en discussies over definities vaak saai zijn, kom je ermee weg.

“Ironie mag alleen als je het erbij zegt” stelt het NRC. Dat is onzin. Maar alles mag als je er ‘ironie’ bij zegt.

Oorspronkelijk gepubliceerd in december 2015

 

Leave a Reply